Skala Nutri-Score dla zdrowszych wyborów!
W wielu dyskontach, hipermarketach, czy sklepach typu convenience (Żabka) coraz większą popularnością cieszą się produkty z uwzględnioną skalą Nutri-Score. Nie jednokrotnie system promowany jest jako dobry wyznacznik zdrowych produktów spożywczych. Czy na pewno tak jest? Dowiesz się z poniższego artykułu.
Zacznijmy od krótkiej definicji skali. System Nutri-Score jest to opis graficzno-literowy będący etykietą żywności. Skala jest uproszczonym systemem oceny ogólnej wartości żywnościowej produktów spożywczych. System został opracowany przez francuskich naukowców z zespołu ds. Badań nad Epidemiologią Żywienia (L’Equipe de Recherche en Epidémiologie Nutritionnelle – EREN) pod kierownictwem Serge’a Hercberga. W pracach nad systemem uczestniczyła również Agencja ds. Żywności, Środowiska, Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (Agency for Food, Environmental and Occupational Health and Safety – ANSES) i Rada ds. Zdrowia Publicznego (High Council for Public Health – HCSP). Nutri-Score po raz pierwszy został wdrożony we Francji w 2017 roku. Jednak system na produktach spożywczych obowiązuje również na zasadzie dobrowolności w państwach takich jak: Hiszpania (2018), Holandia (2019), Belgia (2019), Luksemburg (2020), oraz Niemcy (2020). W przyszłości istnieje możliwość, że system będzie obowiązkowy dla członków krajów Unii Europejskiej. Aktualnie nie ma żadnych oficjalnych decyzji, a wszystko jest na etapie planowania, oraz dyskusji. W Polsce również trwają dyskusję nad prawnym unormowaniem oznaczania żywności skalą Nutri-Score.
Nieco badań o systemie Nutri-Score…
W eksperymencie wykonanym w holenderskim lokalnym supermarkecie na grupie 300 osób wykazano, że produkty z „dobrym” oznaczeniem przyczyniają się do częstszego zakupu, oraz większego spożycia dobrze zbilansowanej żywności. [1]
Na rynku niemieckim wykazano, że system Nutri-Score jest skutecznym narzędziem, które pomoże konsumentowi wybrać żywność o korzystnym zbilansowaniu. W tym samym badaniu na podstawie analizy 8587 artykułów spożywczych i napojów wykazano, że system jest wiarygodnym wskaźnikiem pod względem wskazywania korzystnych wartości odżywczych w produktach spożywczych. [2]
W 2020 roku na terenie Polski przeprowadzane zostały badania on-line techniką CAWI na ograniczonej grupie 135 konsumentów, który miała do wyboru produkty mleczne. Zaobserwowano, że Nutri-Score może być pomocny przy dokonywaniu zakupów, szczególnie w kontekście wyboru zdrowszego produktu oraz tego o lepszych wartościach odżywczych. Eksperyment wykazał, że system jest łatwy do zrozumienia. [3]
W innych badaniach przeprowadzonych na 1159 dorosłych Polaków sprawdzających zrozumienie różnych etykiet żywności wykazano, że skala Nutri-Score jest najprostszą i najbardziej skutecznym systemem przyczyniających się do zwiększonego kupna żywności z korzystnym oznaczeniem. [4]
Jednak nie wszystkie kraje podchodzą z entuzjazmem do wprowadzenia frontowego znakowania żywności systemem Nutri-Score. Włoski Urząd Ochrony Konkurencji w opublikowanej 1 sierpnia br. decyzji uznał, że używanie systemu Nutri-score stanowi nieuczciwą praktykę handlową. Wspomniany urząd uważa, że skala nie uwzględnia indywidualnych potrzeb żywieniowych niejednokrotnie zależnych od posiadanych jednostek chorobowych. [5]
Skala składa się z 5 kategorii od A w zielonym kolorze do stopniowej zmiany stopnia i barwy do momentu wystąpienia drugiej skrajnej kategorii E, lecz w czerwonym kolorze.
Co oznaczają kategorie w skali Nutri-Score?
Kategoria A
Korzystny skład i profil odżywczy. Produkt dobrze zbilansowany. Produkt do codziennego i częstego spożycia. W tej kategorii najczęściej występują produkty nieprzetworzone w postaci warzyw, owoców, ale również produktów zbożowych.
Kategoria B
Dobry skład i profil odżywczy, jednak nie będące produktami idealnymi. Produkt do codziennego spożycia, jednak nie do każdego posiłku. W tej kategorii najczęściej występują produkty niskoprzetworzone m.in. w postaci warzyw, owoców, produktów zbożowych, ale również nabiału w postaci białych serów, oraz produktów mlecznych.
Kategoria C
Produkty do umiarkowanego spożycia. Do codziennego spożycia, lecz w małych ilościach. Najczęściej w tej kategorii występują słodzone produkty mleczne, płatki śniadaniowe, niektóre rodzaje ryb, ale również zdrowsze wersje słodyczy.
Kategoria D
Wątpliwy skład i profil odżywczy. Produkt do nie codziennego spożycia, lecz sporadycznego w mniejszych ilościach. Produkty w tej grupie to najczęściej sery żółte, łosoś, ale również znana ze swoich prozdrowotnych właściwości oliwa z oliwek. Dlaczego się tutaj znajduje? Dowiesz się w dalszej części artykułu.
Kategoria E
Produkty o złym składzie i profilu odżywczych. Produkty o złym zbilansowaniu do sporadycznego spożycia (1-2 razy w tygodniu), a najlepiej unikania ich konsumpcji. Do tej kategorii najczęściej zaliczane są słodycze, tłuste wędliny, konserwy mięsne, czy produkty fast-food.
Jeśli nie ma skali Nutri-Score na produkcie to jak rozpoznać, czy produkt jest dobrze zbilansowany, lub gorzej zbilansowany?
Osobiście nie polecam liczenia skali „na własną rękę”, aby sprawdzić właściwości zdrowotne produktu (szkoda czasu na samodzielne liczenie), jednak w ramach ciekawostek poniżej o metodzie liczenia.
Nutri-Score odnosi się do 100 g, lub 100 ml produktu. Wartości „niekorzystne” (N) są równoważone z tymi „korzystnymi” (P) [6].
Skala Nutri-Score = N – P
N. Wartości „niekorzystne”, czyli zawartość w produkcie cukru, kalorii, kwasów tłuszczowych nasyconych, oraz soli. W tej kategorii można otrzymać łącznie 40 punktów (za każdy niekorzystny składnik po 10 punktów)[6].
Tab. 1. Schemat punktacji wartości „niekorzystnych” skali Nutri-Score (N) [6]
| Punkty | Energia (kJ) – a | Cukry proste (g) – b | Kwasy tłuszczowe nasycone (g) – c | Sód (mg) – d |
| 0 | ≤ 335 | ≤ 4,5 | ≤ 1 | ≤ 90 |
| 1 | ˃ 335 | ˃ 4,5 | ˃ 1 | ˃ 90 |
| 2 | ˃ 670 | ˃ 9 | ˃ 2 | ˃ 180 |
| 3 | ˃ 1005 | ˃ 13,5 | ˃ 3 | ˃ 270 |
| 4 | ˃ 1340 | ˃ 18 | ˃ 4 | ˃ 360 |
| 5 | ˃ 1675 | ˃ 22,5 | ˃ 5 | ˃ 450 |
| 6 | ˃ 2010 | ˃ 27 | ˃ 6 | ˃ 540 |
| 7 | ˃ 2345 | ˃ 31 | ˃ 7 | ˃ 630 |
| 8 | ˃ 2680 | ˃ 36 | ˃ 8 | ˃ 720 |
| 9 | ˃ 3015 | ˃ 40 | ˃ 9 | ˃ 810 |
| 10 | ˃ 3350 | ˃ 45 | ˃ 10 | ˃ 90 |
N = a+b+c+d
P. Wartości „korzystne”, czyli owoce, warzywa, orzechy, błonnik, białko, orzechy włoskie, olej rzepakowy i oliwa z oliwek. W tej kategorii można otrzymać łącznie 15 punktów. Za przynależność do grupy warzyw, owoców, nasion roślin strączkowych możemy uzyskać do 5 punktów. Kolejno za obecność błonnika do 5 punktów. Następnie za obecność białka możemy otrzymać do 5 punktów [6].
Tab.2. Schemat punktacji wartości „korzystnych” skali Nutri-Score (P) [5]
| Punkty | Owoce/warzywa/ nasiona roślin strączkowych/ orzechy (%) – a | Błonnik (g) – b | Białko (g) – c |
| 0 | ≤ 40 | ≤ 0,7 | ≤ 1,6 |
| 1 | ˃ 40 | ˃ 0,7 | ˃ 1,6 |
| 2 | ˃ 60 | ˃ 1,4 | ˃ 3,2 |
| 3 | – | ˃ 2,1 | ˃ 4,8 |
| 4 | – | ˃ 2,8 | ˃ 6,4 |
| 5 | ˃ 80 | ˃ 3,5 | ˃ 8 |
P= a+b+c
Ostateczne wyniki otrzymujemy według poniższego schematu punktacji.
Tab.3. Schemat punktacji podsumowującą wyniki Skali Nutri-Score. [6, 7]
| Wynik | Wynik | Kategoria według Skali Nutri=Score |
| Pokarm stały | Pokarm płynny | – |
| Min. do -1 | Woda | A |
| 0 do 2 | Min. -1 | B |
| 3 do 10 | 2 do 5 | C |
| 11 do 18 | 6 do 9 | D |
| 19 do maks. | 10 do maks. | E |
Jakie są kontrowersyjne oceny skali?
Bardzo często w produktach, które „z reguły” powinny zostać sklasyfikowane do kategorii E w ostateczności uzyskują korzystniejsze kategorie np. B, lub nawet A. Sytuacje takie spowodowane są manipulacjami producenta nad własnym produktem. Do najczęstszych praktyk należy unikanie dodawania białego cukru, soli, ograniczanie kwasów tłuszczowych nasyconych, dodawanie warzyw/owoców/orzechów/oleju rzepakowego, lub oliwy z oliwek w swoich produktach. Z racji, że są to dobre praktyki to jednak mogą wprowadzić nieświadomego konsumenta w błąd i większa konsumpcją produktu o dużej ilości kilokalorii, a małej objętości. Przykładem takich produktów są np. zdrowsze wersje słodyczy i słonych przekąsek, gdzie zostały zastosowane powyższe metody.
Oliwa z oliwek została umiejscowiona w kategorii D, czyli produkcie o wątpliwym składzie i profilu odżywczym. Mimo, że oliwa z oliwek jest znana ze swoich prozdrowotnych właściwości odżywczych to została sklasyfikowana w wspomnianej kategorii ze względu na dużą zawartość tłuszczu, oraz kilokalorii. W tym przypadku mamy sytuację w którym skala Nutri-Score nie do końca odwzorowuje profilu odżywczego, wraz z sugerowanym dziennym spożyciem, a bardziej skupia się na wartości energetycznej produktu. Oliwa z oliwek może być spożywana codziennie, jednak ze względu na dużą zawartość kilokalorii z ograniczoną ilością.
Czy zatem skala Nutri-Score jest zawsze wiarygodna i pomocna?
System Nutri-Score pozwala w prosty sposób dokonywać pozytywnych wyborów produktów o dobrym zbilansowaniu. Znakowanie jest dobrze rozumiane przez potencjalnego konsumenta, który potrafi rozróżnić produkt „dobry”, od „złego”. Ze względu na swoją prostotę system też zawiera wady. Skala jest w bardzo ogólnej postaci jasne dla przeciętnego konsumenta, jednak nie uwzględnia jego indywidualnych jednostek chorobowych. Należy mieć na uwadze, że bardzo często producenci, aby zwiększyć sprzedaż swoich produktów dokonują pozytywnych modyfikacji w produktach, które mają dużo ilość kilokalorii. W ten sposób wprowadzając w błąd konsumenta, który może przyczynić się do zwiększonego spożycia niezgodnego z indywidualnym zapotrzebowaniem energetycznym. Skala jest w stanie w większości przypadkach dobrze określić zbilansowanie produktu, jednak należy mimo to zwracać większe zainteresowanie na ilość spożywanych kilokalorii. Z pomocą skali Nutri-Score i licencjonowanego dietetyka dostosujesz żywienie do swojego zapotrzebowania energetycznego. Zachęcam do zapoznania się ofertą Poradni dietetycznej „Zdrowszy Wybór” i zamówienie wizyty u dietetyka (góra strona), lub indywidualnego 7/14 dniowego jadłospisu (zakładka „Sklep”).
Bibliografia:
1.https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0195666321005717 – z dn. 11.12.2022 r.
2.https://archpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13690-019-0357-x – z dn. 12.12.2022 r.
3.Badanie online (CAWI) z panelu Kantar, Danone, Nutri-Score, Wynik na grupie 135 użytkowników produktów mlecznych w wieku 18-65, którym wyjaśniono sposób czytania Nutri-Score, Warszawa, 23 lipca 2020.
4.https://www.mdpi.com/2304-8158/11/1/134 – z dn. 14.12.2022 r.
5. https://foodfakty.pl/system-znakowania-produktow-nutri-score-moze-wprowadzac-w-blad-stwierdzili-eksperci-ds-zywienia – z dn. 14.12.2022 r.
6.NUTRI SCORE – THE FRONT OF PACK NUTRITION LABELLING SCHEME RECOMMENDED IN FRANCE, Dr Michel Chauliac – Direction générale de la santé. Ministère des solidarités et de la santé, Santé Publique France – z dn. 15.12.2022 r.
7.https://www.eurofins.de/food-analysis/food-news/food-testing-news/nutri-score/ – z dn. 17.12.2022 r.